Początek XX wieku, na mapie Europy nie ma Polski. Po ostatnim rozbiorze podzielona pomiędzy trzech zaborców Prusy, Austrię i Rosję, bez własnej państwowości, bez armii, bez nadziei na jutro. Zabór rosyjski tworzy twór pod nazwą Królestwo Polskie całkowicie podporządkowany Rosji, zabór austriacki to Galicja z ograniczoną autonomią, zabór pruski tzw. Księstwo Poznańskie i ¦ląsk całkowicie włączony w skład Państwa Pruskiego z narastającą falą germanizacji. W lutym 1904 roku wybucha wojna rosyjsko - japońska. Chociaż nie wiadomo było, kto i kiedy osiągnie w niej zwycięstwo to samo wciągnięcie Rosji w wojenną awanturę otwiera nowe możliwości, zwłaszcza przed Piłsudskim. Jako działacz PPS udaje się do Tokio gdzie proponuje Japończykom zorganizowanie legionu polskiego na froncie dalekowschodnim, a także prowadzenie akcji sabotażowych i w sprzyjających warunkach wywołanie powstania wspólnie z uciśnionymi narodami imperium. Japończycy nie dają jednak wiary tym propozycjom. Piłsudski w rezultacie wraca tylko z mglistą propozycją pomocy finansowej. Szybko jednak przechodzi nad tym niepowodzeniem do porządku dziennego, bowiem w wyniku klęsk wojsk rosyjskich na froncie dalekowschodnim Rosję ogarnia fala niepokojów. Rewolucja w państwie carskim wisi na włosku. Wybucha ona w styczniu 1905 roku. Na wieść o "krwawej niedzieli" w Petersburgu demonstracje i strajki wstrząsają również Królestwem. W grudniu następuje przesilenie, władze tłumią powstanie robotników w Moskwie, co osłabia impet rewolucji również w Królestwie. Rewolucja wygasa.
Upadek rewolucji 1905 roku odmienia formułowane przez Piłsudskiego plany działania. Ich zmiana dokonuje się powoli w miarę wygasania napięcia w Rosji związanego z rewolucją.
W lutym 1908 roku ukazuje się w "Robotniku" artykuł: "Jak mamy się szykować do walki zbrojnej". Główne tezy tego artykułu to potrzeba przystąpienia do prac organizacyjnych nad stworzeniem organizacji o charakterze wojskowym, która w przyszłości zapewni rewolucjonistom siłę i stawi czoło nieprzyjacielowi. O utworzeniu takiej organizacji na terenie zaboru rosyjskiego Piłsudski nawet nie marzył. Po wielkich represjach, które nastąpiły po upadku rewolucji panowało tam zniechęcenie, uniemożliwiające szerszy rozwój jakiejkolwiek aktywności spiskowej. Jedynym miejscem na stworzenie takiej organizacji była Galicja gdzie Polacy mieli znaczne uprawnienia polityczne i swobody gwarantowane autonomią. W tym celu do Lwowa przybywa z Warszawy Kazimierz Sosnowski. Wiosną 1908 roku po naradzie z Piłsudskim nawiązuje kontakt z Organizacją Nieprzejednanych oraz Związkiem Odrodzenia i w czerwcu tego samego roku tworzą tajną organizację pod nazwą Związek Walki Czynnej, który staje się podwaliną Związków Strzeleckich. Na pierwszym zebraniu postanowiono, że celem ZWC będzie wyszkolenie przyszłych organizatorów dla powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim. Organizacja przybiera formy wojskowe oparte na ideologii zbrojnej walki o niepodległość. Celem zaś finalnym jest powstanie Niepodległego Państwa Polskiego. Skromny początkowo związek, szybko tworzy struktury organizacyjne na terenie innych miast Galicji oraz Królestwa Polskiego. Pierwsze zajęcia szkoleniowe odbywają się w lasach gdzie ukryci przed wzrokiem władz przyszli dowódcy powstańczy uczą się topografii, obsługi broni, podstaw służby wywiadowczej oraz użycia materiałów wybuchowych. Do związku należą przede wszystkim słuchacze szkół średnich, rzemieślnicy i robotnicy. Każdy członek ZWC przechodzi regularne szkolenie zaczynając od szkoły żołnierskiej, dalej kończąc szkołę podoficerską a jeśli ukończy ją pozytywnie przechodzi do szkoły oficerskiej. Te pierwsze kursy i szkoły szkolą i wychowują większość przyszłych dowódców strzeleckich. Szybko rozrastająca się organizacja ściąga na siebie uwagę władz austriackich, zapada decyzja o zalegalizowaniu jej w nieco innej formie. Wykorzystując ustawę o możliwości tworzenia na terenie Austrii sportowych towarzystw strzeleckich zapada decyzja o stworzeniu szerszej organizacji. W roku 1910 we Lwowie założono Związek Strzelecki a w Krakowie Towarzystwo Strzelec. Związek Walki Czynnej zachowuje nadal swój tajny status stając się ośrodkiem kierowniczym grupującym najbardziej wartościowe jednostki powstającego "ruch strzeleckiego". Legalizacja "Strzelca" jest też w tym okresie dobrze odbierana przez władze austriackie, które przewidując wybuch wojny z Rosją popierają wszelkie organizacje paramilitarne, które przygotowują się do walki zbrojnej przeciwko Rosji. Dzięki legalizacji oddziały strzeleckie mogą teraz korzystać ze strzelnic wojskowych, kupować broń a także nosić jawnie mundury organizacyjne. Związki paramilitarne Piłsudski podbudowuje strukturami politycznymi. W lecie 1912 roku powstaje Polski Skarb Wojskowy, który ma być receptą na ciągłe kłopoty finansowe towarzystw strzeleckich. Jesienią tego samego roku powstaje "Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych". W grudniu tegoż roku Komisja powierza Piłsudskiemu godność Komendanta Głównego wszystkich polskich sił wojskowych w Galicji.
W tym samym okresie tj. w roku 1911 powstają Polskie Drużyny Strzeleckie powołane przez Organizację Młodzieży Niepodległościowej Zarzewiackiej, zwanej tak od pisma "Zarzewie" wychodzącego od 1909 roku we Lwowie. W okresie poprzedzającym powstanie legalnych Polskich Drużyn Strzeleckich organizacja tworzy konspiracyjną organizację wojskową pod nazwą Polski Związek Wojskowy, którego zadaniem było przygotowanie i mobilizacja sił zbrojnych narodu do walki o niepodległość ojczyzny a w szczególności przygotowanie i wyćwiczenie korpusu oficerskiego. W październiku 1910 roku PZW przyjmuje nazwę "Armii Polskiej", która rozpoczyna szkolenie swoich oddziałów w okręgach Lwowskim, Krakowskim i Wiedeńskim oraz na terenie zaboru rosyjskiego. W latach 1911/12 dzięki zalegalizowaniu działalności Polskich Drużyn Strzeleckich organizacja liczy 650 członków. Organizacja szybko się rozwija osiągając w lipcu 1914 roku około 6000 członków w 127 Drużynach Strzeleckich. Jeszcze wcześniej, bo w roku 1911 dochodzi do wspólnego spotkania członków Komendy Naczelnej Drużyn Strzeleckich z Komendą Główną Związku Walki Czynnej, na którym utworzono wspólne komisje: regulaminową i wyszkoleniową oraz rozpoczęto prace nad regulaminami służby polowej i piechoty. Mimo, że nie dochodzi oficjalnie do całkowitego połączenia organizacji, to współpraca fachowa zbliża obie organizacje do siebie, umożliwiając w chwili wybuchu wojny podporządkowanie Polskich Drużyn Strzeleckich Piłsudskiemu.
Rozbudowie polskich organizacji strzeleckich zaznaczającej sił zwłaszcza od 1912 roku towarzyszy proces ujednolicenia ich działalności. Obie organizacje wprowadzają jednakowe umundurowanie dla swoich członków. Składa się ono z szarego płaszcza i munduru oraz czapki maciejówki. Broń stanowią rewolwery bębenkowe, karabiny typu "Mannlicher" oraz przestarzałe jednostrzałowe karabiny "Werndla". Dzięki współpracy obu organizacji podobny jest też system szkolenia i organizacji. Najmniejszą komórką organizacyjna jest sekcja licząca 8 strzelców, sekcje tworzą plutony a te z kolei kompanie. Szkolenie odbywa się w szkołach żołnierskich, podoficerskich i oficerskich. Powoli wprowadzane są odznaki stopni: podoficerowie noszą zielone sznurki do gwizdków a oficerowie czerwone. Oficerowie dodatkowo na kołnierzach noszą odznaki w formie pasków o różnych kolorach. Podchorążowie i chorążowie białe, podporucznicy i porucznicy niebieskie a kapitanowie czerwone. Największym problemem jest jednak wyposażenie i uzbrojenie tak licznych organizacji. Przed wybuchem wojny pełne umundurowanie miało zaledwie 30% członków a karabinów było tylko nieco ponad 400. W sumie według różnych źródeł "ruch strzelecki" przed wybuchem I Wojny Światowej liczy od 13000 do 19000 członków. Z chwilą wybuchu wojny austriacko - rosyjskiej zostaje zarządzona mobilizacja połączonych już pod wspólną komendą Piłsudskiego Związków i Drużyn Strzeleckich i scalenie ich w Wojsko Polskie.